Formatie vliegen.
Een aantal vliegtuigen dat dicht bij elkaar in dezelfde richting vliegt, met een onderling gelijke en onveranderlijke afstand ten opzichte van elkaar, waarbij leiding wordt gegeven vanuit één van die vliegtuigen is een formatie.
Er zijn vogelexperts die van mening zijn dat trekvogels in formatie vliegen omdat de turbulentie veroorzaakt door de voorvliegers lift produceert waar de volgende vogels van profiteren.. In het voordeel van deze theorie spreekt dat de voorvliegers zich na een tijdje laten aflossen en een andere plaats in de formatie gaan innemen. Anderen zijn van mening dat trekvogels in formatie vliegen omdat dan veel ogen kunnen uitkijken naar roofvogels die op prooi uit zijn. Zeker is dat het de behoefte aan bescherming tegen vijandelijke vliegtuigen was die vliegers van gevechtsvliegtuigen er al sedert de eerste Wereldoorlog toe bracht om in formatie te gaan vliegen.
Het antwoord op de vraag wat dan het nut is van formatievliegen voor niet militaire vliegers zou kunnen luiden dat het hier om een categorie vliegen gaat die past in dezelfde categorie als aerobatics: nutteloos om van A naar B te komen, maar een genoegen om naar te kijken en een genoegen om zelf te beoefenen, niet in het minst omdat het beoefenen ervan een uitdaging vormt die de vliegvaardigheid en de vliegervaring verhoogt.
Formatievliegen vereist een specifieke vliegvaardigheid en wederzijds vertrouwen in de vliegvaardigheid van de andere vliegers die deel uitmaken van de formatie. Aan het zelfstandig (solo) vliegen in formatie gaat een periode van instructie en intensieve training vooraf onder leiding van een instructeur.
Victor Romeo Formatie-team.
Bij de Vliegclub Rotterdam is in een periode van dertig jaar ervaringen opgedaan met het formatievliegen. De vliegers zijn bekend als Victor Romeo Formation (team). Het team treedt ook op bij diverse vliegshows in ons land. Vrijwel elke zondag kun je ze op de vroege morgen aantreffen op de club. Na een briefing kiezen ze dan gezamenlijk het luchtruim om te trainen. Als je belangstelling hebt voor formatie vliegen kun je gerust eens langskomen. En meestal is er wel een plekje vrij en zijn de vliegers zo vriendelijk om je te laten meevliegen. Je kunt dan van nabij meemaken en eventueel beslissen of je dit ook zelf wilt leren.
De opleiding voor formatievlieger wordt bij de club te doen gebruikelijk geregeld vanuit deze groep. Meestal op de zondag of (’s zomers) op een doordeweekse avond.
Omdat enige theoretische kennis onmisbaar is en om je bekend te maken met de techniek en regels van het formatievliegen is er door de VCR een Handboek Formatievliegen ontwikkeld. Dat handboek is er ook om voor de gevorderde vliegers van dat team te dienen als geheugensteun. Tevens wordt met dit handboek bij de Vliegclub Rotterdam de eenheid van opvatting over formatievliegen bevorderd.
Wellicht ten overvloede wordt hier opgemerkt dat het vliegen in formatie met vliegers die niet over de vereiste specifieke vliegvaardigheid beschikken levensgevaarlijk is.
Overige informatie.
Een formatie bestaat uit een leader, één of meerdere zogenaamde wingvliegers en soms een zogenaamde boxvlieger. Doorgaans vliegt de leader voorop, en vliegen de wingvliegers links en rechts van diens wing, terwijl de boxvlieger doorgaans achter de leader vliegt.
Een formatievlieger ziet, als hij deelneemt in een formatie, naast zich een vliegtuig dat constant kleine bewegingen maakt ten opzichte van zijn eigen vliegtuig. Het vliegtuig dat aan de andere kant naast hem zit of achter hem ziet hij niet omdat hij zich moet concentreren op de leader van de formatie.
De belangrijkste regel bij het vliegen in formatie is: Follow the leader. Daarbij dient de leader zo te vliegen dat hij - rekening houdend met de omstandigheden en de geoefendheid van de andere vliegers - gevolgd kan worden. Dit brengt onder meer met zich mee dat de leader al zijn vliegbewegingen uitvoert zonder abrupte en onverwachte stuurbewegingen. Voor de volgvliegers is het waarnemen van de bewegingen van de leader van belang. De kleinste verschillen in snelheid en vliegstand moeten worden opgemerkt en met een juiste dosering van motorvermogen en stuurbewegingen worden opgevangen. Hoe sneller een correctie plaatsvindt, des te kleiner hoeven de aanpassing van de vermogensdosering en de roeruitslagen te zijn. Een (te) grote correctie wordt vaak gevolgd door een overcorrectie in de tegengestelde richting. Daarbij komt dat vermogenswijzigingen ook een standverandering van het vliegtuig tot gevolg heeft en dat een rolbeweging ook een gierbeweging veroorzaakt (en visa versa). Deze niet beoogde effecten vereisen op hun beurt ook weer correcties. Met kleine correcties wordt bereikt dat de opgewekte bewegingen in andere richtingen klein zijn.
De eerder genoemde onderling gelijke en onveranderlijke afstand ten opzichte van elkaar zal variëren met de weersomstandigheden (turbulentie), en de ervaring van de vliegers die de formatie vlucht uitvoeren..
Formatievliegen gebeurt in de regel in een gebied waarin de normale luchtvaartwetgeving geldt. Het spreekt voor zich dat ook een formatieteam zich daaraan houdt.
